Wstąpiliśmy do sklepu sprawdzić system kaucyjny. “Mamy butelkomat, ale się zawiesił”

Mamy butelkomat, ale odmówił posłuszeństwa. Resetujemy go, ale to nie pomaga — usłyszeliśmy od sprzedawczyni w jednej z wrocławskich Żabek, która przystąpiła do systemu kaucyjnego. Ekspedientka stwierdziła jednocześnie, że i tak nikt jeszcze nie pojawił się u niej w sklepie z pustymi butelkami czy puszkami objętymi kaucją. — 1 października musimy potraktować jako symboliczną datę, bo tego dnia dla zdecydowanej większości klientów nic się nie zmieni. Opakowania objęte kaucjami będą się dopiero pojawiać w sklepach i nie wszędzie system zadziała, tak jak powinien — mówi “Faktowi” Janusz Kamiński z firmy Eneris, ekspertem rynku gospodarki odpadami i transformacji energetycznej.

Od 1 października każde opakowanie objęte kaucją musi zostać przyjęte z powrotem w sklepie, a jego wartość rozliczona zgodnie z zasadami systemu kaucyjnego. Oznacza to, że właściciele sklepów — od największych sieci po niewielkie, rodzinne punkty handlowe — stały się kluczowymi elementami systemu, który ma znacznie poprawić poziom recyklingu w naszym kraju. Tyle teoria, by przekonać się, jak działa system, o którym trąbi się od wielu miesięcy, wstąpiłem do pobliskiej Żabki we Wrocławiu.

Na pytanie — czy sklep jest w systemie — ekspedientka z dumą wskazała na nowy, błyszczący automat na puste butelki i puszki stojący obok lady, ale zaraz rozłożyła ręce, mówiąc, że urządzenie nie działa. — Niestety butelkomat nam się zawiesił. Resetujemy go, ale to nie pomaga, nie chce się odblokować — powiedziała, dodając, że będzie musiała zadzwonić do serwisu, żeby pomogli go uruchomić.

Sprzedawczyni zapytała mnie, czy mam jakąś pustą butelkę, lub puszkę do oddania, bo jak przyznała, jeszcze nie widziała opakowań objętych systemem kaucyjnym. — Ewentualnie mogę awaryjnie wypłacić kaucję, poza automatem, a jak go uruchomią, to wrzucę do niego opakowania — zadeklarowała. Nie miałem nic do zwrotu, podziękowałem więc za propozycję.

Masz ochotę na colę do obiadu? Szykuj się na dopłatę

System kaucyjny w Polsce objął aluminiowe puszki do jednego litra i butelki plastikowe do 3 litrów, za które kaucja wynosi 50 gr, oraz butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra, za które opłata sięga 1 zł. Opakowania te są specjalnie oznaczane.

— 1 października musimy potraktować jako symboliczną datę, bo tego dnia dla zdecydowanej większości klientów nic się nie zmieni. Opakowania objęte kaucjami będą się dopiero pojawiać w sklepach i nie wszędzie system zadziała, tak jak powinien — mówi “Faktowi” Janusz Kamiński z firmy Eneris, ekspertem rynku gospodarki odpadami i transformacji energetycznej.

Obowiązek przystąpienia do systemu kaucyjnego spoczywa tylko na sklepach, które mają powierzchnię powyżej 200 mkw i tam powinny stać już automaty do odbierania pustych opakowań, lub być przygotowane pojemniki na nie. Placówki powinny być specjalne oznakowane i — zgodnie z założeniami systemu — nie mogą odmawiać zwrotu kaucji lub wydania bonu, który będzie można zrealizować w tym sklepie.

— Pozostałe sklepy mogą, ale nie muszą przystąpić do systemu. Spokojnie mogą podpisywać umowy z operatorami 4 października 10 listopada 20 grudnia. To od nich zależy, kiedy zdecydują i czy w ogóle postanowią, że chcą do systemu kaucyjnego przystąpić. Z naszych badań wynika, że te małe placówki będą chciały przystąpić do tego systemu. Dlaczego? Dlatego, że dla nich to jest przede wszystkim walka o klienta. To znaczy to do tych sklepów, które są na dole w budynkach, gdzieś w małych miasteczkach, to do nich przede wszystkim będziemy podczas takich codziennych zakupów wracać i będziemy tam zostawiać te butelki i puszki. Więc ich nieprzyjmowanie i nieuczestniczenie w systemie kaucyjnym dla nich oznacza utratę klienta — przekonuje Janusz Kamiński.

Rusza system kaucyjny. Oto lista pułapek

Kaucje dopiero od listopada?
Ekspert spodziewa się, że pierwsze, specjalnie oznaczone opakowania zaczną się pojawiać w sklepach najwcześniej na przełomie października i listopada. — To wynika też z tego, że sklepy w tej chwili są bardzo mocno zatowarowane produktami, które nie są objęte systemem kaucyjnym. To jest też ten czas nauki systemu, zarówno przez pracowników sklepów, jak i klientów, którzy będą się dopiero przyzwyczajać do tego, że kaucja jest obligatoryjnie doliczana do takiej butelki i puszki — wyjaśnia.

Ekspert wskazuje na gigantyczny koszt wdrożenia systemu kaucyjnego, który szacowany jest na 40 mld zł do 20130 r. — Każdego roku, według naszych szacunków w tym systemie będzie krążyło od ośmiu do dziewięciu miliardów złotych w kaucjach. Mówimy o rozliczeniach pomiędzy operatorami, mówimy o rozliczeniach pomiędzy operatorami a sklepami i tak dalej. To potężna inwestycja, która jest chyba największą inwestycją i rewolucją w gospodarce odpadami od wielu, wielu lat w Polsce. I po co my to robimy? Robimy to po to, żeby było czyściej, żeby odzyskiwać surowce i żeby spełnić unijne wymogi dotyczące recyklingu — mówi ekspert.

Wymagany poziom zbiórki, który teraz musimy spełnić, to jest 77 proc. odzysku opakowań. Natomiast w 2029 r. mówimy już o poziomie 90 proc. — Ten poziom będzie bardzo trudno osiągnąć, tym bardziej że ma on sporo luk, nie obejmuje np. małych butelek tzw. małpek, których wyrzucamy najwięcej, dziennie nawet ok. 3 mln. Poza tym kaucjami nie objęto też butelek na olej i mleko — wymienia Janusz Kamiński. Ekspert wskazuje też na opór ze strony konsumentów. — Spodziewam się, że wielu osobom bardzo trudno będzie wygospodarować dodatkowe miejsce na puste butelki i puszki i nauczyć się, ze się ich nie zgniata, bo inaczej odzyskanie kaucji będzie niemożliwe. Przed nami wiele miesięcy wdrażania i nauki systemu — kwituje.

Kary za nieprzestrzeganie systemu kaucyjnego w Polsce wahają się od 10 tys. zł do nawet 500 tys. zł, a w przypadku najpoważniejszych przewinień nawet do miliona złotych. Kary pieniężne są różne w zależności od rodzaju naruszenia i mogą dotyczyć niepobierania kaucji, niezawierania umów z operatorem systemu czy nieudzielania informacji klientom o systemie. Nadzór nad przestrzeganiem przepisów sprawuje Inspekcja Ochrony Środowiska.

System kaucyjny funkcjonuje już w 16 europejskich krajach: Chorwacji, Danii, Estonii, Finlandii, Holandii, Islandii, Litwie, Łotwie, Malcie, Niemczech, Norwegii, Słowacji, Szwecji, Irlandii, Rumunii i Węgrzech.

Kaucja za butelki od 1 października. Ale możesz się srogo zdziwić przy kasie