Pochód Lisa Majora i ceremonia skoku przez skórę to nieodłączny element Barbórki. To moment pasowania górniczych adeptów, których nazywa się lisami. Po ceremonii czas na zabawę, panowie w karczmie piwnej, a panie na combrze babskim.

Dotychczas żadna Barbórka, z wyjątkiem tej w czasach pandemii, nie mogła obyć się bez pochodu Lisa Majora i ceremonii skoku przez skórę. To moment symbolicznego pasowania górniczych adeptów, zwanych lisami. Z jednej strony czas zabawy, z drugiej jednak – niezwykle ważny moment dla młodych ludzi chcących pracować w trudnym i odpowiedzialnym zawodzie górnika. Po ceremonii nadchodzi czas na biesiadowanie – dla panów na karczmie piwnej, dla pań na combrze babskim.

Każda Barbórka zaczyna się od pobudki. Ta tradycja przywędrowała do Zagłębia Miedziowego z Górnego Śląska. O świcie 4 grudnia orkiestry górnicze wygrywają wiązanki melodii na ulicach miast Zagłębia Miedziowego, zatrzymując się pod domami przedstawicieli zarządu i dozoru górniczego oraz dyrektorów kopalń. Orkiestra budzi przełożonych do momentu, aż ci wyjdą, podziękują i poczęstują, czym chata bogata. Tradycyjnie górnicy dostają słodycze i ciasto. Wznosi się także symboliczny toast.

Akademia górnicza
Akademia stanowi dla górników bardzo ważny moment obchodów Barbórki. W trakcie uroczystości następuje m.in. wręczenie odznaczeń, szpad górniczych i wyróżnień wraz z kordzikami górniczymi. To nawiązanie do długiej tradycji związanej z górniczymi militariami, kiedy to szpada pełniła wśród członków stanu górniczego funkcję nie tylko paradną, lecz także militarną. Obecnie szpady i kordziki górnicze są nadawane za wybitne osiągnięcia i długoletnią pracę w górniczych oddziałach KGH.

Skok przez skórę
Ta tradycja narodziła się w Styrii, górniczym okręgu Austrii, i jest uroczystym obrzędem przyjmowania przez górniczą starszyznę młodych lisów do stanu górniczego. Adepci – dziś zazwyczaj uczniowie szkół górniczych – są doprowadzani w pochodzie prowadzonym przez Lisa Majora przed oblicze starych strzech (w KGHM Polska Miedź są to na ogół doświadczeni górnicy lub ważne dla Spółki osoby) i przyjmowani do stanu górniczego przez obrzęd skoku przez skórę, czyli skórzany fartuch. Dlaczego przez skórę?

W dawnych czasach fartuch był najbardziej charakterystycznym elementem stroju górniczego. Skórę górnik podkładał sobie pod kolana, gdy musiał pracować w pozycji klęczącej, okrywał się nią, gdy ze stropu lała się woda. Na fartuchu górnicy również siadali przy posiłku. Po skoku ma miejsce akt pasowania, który polega na uderzeniu szpadą po ramieniu adepta, a następnie przypasowaniu górnikowi adeptowi skóry. Od tej chwili uznaje się go za przyjętego do stanu górniczego.

Karczma piwna i comber babski
To zwykle centralny punkt barbórkowych obchodów i jednocześnie jeden z bardziej efektownych i najstarszych elementów tradycji górniczej. Dawniej górnicze karczmy piwne (są tylko dla mężczyzn) przebiegały według ścisłego rytuału, a ich uczestnicy musieli obowiązkowo być ubrani w mundur górniczy. Za nieprawidłowo skompletowany mundur Wysokie Prezydium Karczmy karało zakuciem w dyby lub wypiciem piwa z solą. Uczestnicy zasiadali przy dwóch długich stołach, starsi (stare strzechy) oraz młodsi (młode strzechy), dzieląc się na tablice lewą i prawą, współzawodnicząc ze sobą na punkty. Podczas biesiady śpiewano pieśni i piosenki górnicze, opowiadano dowcipy, zasłużonych nagradzano szpadami górniczymi, wręczano również prezenty nawiązujące do śmiesznych wydarzeń mających miejsce od ostatniej biesiady.

Dziś centralna górnicza karczma piwna to wielkie widowisko biesiadne ze scenografią oraz z bogatym programem uwzględniającym różne konkursy z nagrodami. W podobnym stylu są organizowane górnicze combry babskie, podczas których biesiadują wyłącznie panie.

Górnicze kolory
Kolory górnicze to czerń, która symbolizuje podziemne ciemności, i zieleń wyrażająca tęsknotę za zielenią lasów i pól, którą odczuwają górnicy pracujący na dole. Kolor pióropusza na czako, czyli górniczym nakryciu głowy, określa funkcję właściciela:

zielony – generalny dyrektor górnictwa i generalny dyrektor górniczy,
biały – dozór ruchu zakładu górniczego, dyrektor, inżynier i technik górniczy,
czarny – górnik,
czerwony – orkiestra górnicza,
biało-czerwony – kapelmistrz orkiestry górniczej.
Pióropusz wykonany jest z kogucich lub gęsich piór. Powstał prawdopodobnie w nawiązaniu do wykonanej z piór miotełki, którą oczyszczano otwory strzałowe.

Symbole i insygnia
Godło górnicze: skrzyżowane narzędzia pracy: żelazko (kilof) i pyrlik (młot). Narzędzia pochodzą z czasów, gdy całą pracę w kopalni górnik musiał wykonać siłą własnych mięśni. Militaria górnicze (broń ceremonialna) to barda (topór), szpada i kordelas. Barda była narzędziem pracy, ale pełniła też funkcję militarną i paradną. Górnicy (gwarkowie), jako ludzie stanu wolnego, mieli obowiązek stawić się uzbrojeni na wezwanie księcia. Szpada była noszona przez żupników i górmistrzów żup solnych w Wieliczce, mimo licznych protestów szlachty na sejmikach. W XIX w. została uznana za część umundurowania członków Królewskiego Korpusu Górniczego w Królestwie Polskim. Kordelas zaś nosili uczniowie Akademii Górniczej w Kielcach. Obecnie szpady i kordziki górnicze są nadawane za wybitne osiągnięcia i długoletnią, nienaganną pracę w kopalni.

Mundur pełen symboli
Na kurtce górnika znajduje się 29 guzików. Dlaczego właśnie tyle? Bo św. Barbara w chwili śmierci miała 29 lat. Pelerynka – kolejny element górniczego munduru – symbolizuje skórę, którą górnik chronił się przed wodą lejącą się ze stropu i ścian. Na ramieniu znajdują się naszywki szmuklerskie. To na nich umiejscowiono górnicze dystynkcje. Elementem ceremonialnym jest szpada górnicza noszona na lewym boku.

Legendarny duch podziemi
Duchem kopalnianych podziemi jest Skarbek, zwany też Skarbnikiem. To starzec z siwą brodą i końską lewą nogą. Ma on dwa oblicza. Z jednej strony jest dobrym opiekunem pracujących pod ziemią. W podaniach duch ten często pomaga górnikom znaleźć drogę do wyjścia z kopalni, ostrzega także pracowników przed pożarami czy tąpnięciami. Jest wiele legend opowiadających o tym, jak Skarbek pomógł zmęczonemu górnikowi w wydobywaniu węgla lub uratował załogę przed niebezpieczeństwem. Z drugiej strony Skarbek jest groźnym i mściwym władcą dusz górników, którzy zginęli w kopalni. Do Skarbka należą wszelkie skarby i kruszce znajdujące się w podziemiach. Górnicy raczej uważają Skarbka za tego lepszego ducha, którego jednak łatwo rozzłościć. Duch nie znosi pijaństwa, przeklinania i gwizdania.