Prezydent Nawrocki oraz PiS zmienią konstytucję? Eksperci nie pozostawiają wątpliwości

Według nieoficjalnych informacji prezydent Karol Nawrocki wraz z PiS wkrótce ma rozpocząć prace nad projektem nowej konstytucji. Zakładać miałaby zmianę ustroju państwa i wzmocnienie władzy prezydenta. Sceptyczni wobec tego pomysłu są eksperci. — Ustawa zasadnicza ma być zwornikiem, ma łączyć społeczeństwo, a nie dzielić, nie ma być dziełem jednej siły politycznej. Teraz mamy scenę polityczną podzieloną na pół, więc nie mamy “momentu konstytucyjnego” — podkreśla w rozmowie z Onetem dr Marcin Krzemiński, konstytucjonalista z UJ w Krakowie.

Więcej ważnych informacji znajdziesz na stronie głównej Onetu
Modyfikacja każdego rozdziału konstytucji, wzmocnienie roli prezydenta, zmiany w sądownictwie — nad takim scenariuszem mają pracować prezydent Karol Nawrocki wraz z PiS. Poinformowało o tym radio RMF FM, wskazując, że propozycje mają zostać ogłoszone na jesiennej konwencji PiS. Zmianami mieliby zajmować się współpracownicy nowego prezydenta oraz politycy PiS Przemysław Czarnek i Bartłomiej Wróblewski.

Karol Nawrocki chce ogromnych zmian w konstytucji. Nieoficjalne doniesienia.

Tymczasem eksperci są zgodni — jakiekolwiek zmiany w konstytucji, przynajmniej na razie, nie wejdą w życie. W Sejmie będące w opozycji PiS nie znajdzie większości do swoich koncepcji. Dyskusyjne jest także to, czy w przypadku odzyskania władzy, prawica będzie dysponować odpowiednią większością, a poza tym, czy posłowie faktycznie będą chcieli oddać kompetencje z Rady Ministrów do Pałacu Prezydenckiego.

— Nie chcę oceniać kwestii politycznych, tego czy PiS pozwoliłoby na wzmocnienie władzy prezydenta Nawrockiego. Natomiast z punktu prawnego w obecnej sytuacji jest to nierealne, ponieważ do zmiany konstytucji potrzeba większości 2/3 głosów w Sejmie i bezwzględnej większości w Senacie. Oczywiście może się to zmienić się po następnych wyborach, przy czym nadal będą te same, wysokie wymogi w kontekście uzyskania większości podczas głosowań nad zmianami — zaznacza dr Marcin Krzemiński z Katedry Prawa Konstytucyjnego UJ w Krakowie.

Konstytucja nie może być dziełem jednej siły politycznej”
Ekspert zaznacza, że nawet gdyby PiS chciało wprowadzić zupełnie nową konstytucję, nie byłoby to od razu możliwe. A to dlatego, że obecna nie przewiduje wprowadzenia zupełnie nowej ustawy zasadniczej. Aby to zrobić, najpierw trzeba by zmienić obecną konstytucję i jej zapisy.

— Widzę jeszcze inną trudność w kontekście tych nieoficjalnych zapowiedzi. W prawie konstytucyjnym i socjologii operuje się terminem “moment konstytucyjny”. Chodzi o taki stan w państwie, w społeczeństwie, gdy zdecydowana większość osób jest przekonana do konieczności zmian w konstytucji i istnieje zgoda co do kierunku tych zmian. Nie chodzi o konsensus, ale pewien ogólny nastrój do zmian. Tymczasem teraz mamy scenę polityczną podzieloną na pół, więc nie mamy “momentu konstytucyjnego”. Ustawa zasadnicza ma być zwornikiem, ma łączyć społeczeństwo, a nie dzielić, nie ma być dziełem jednej siły politycznej, ale być efektem kompromisu — podkreśla dr Marcin Krzemiński.

Ostatni prezydenci nie przestrzegali rozdziału kompetencji”
Konstytucjonalista z UJ nie zgadza się ponadto z opiniami, że obecna konstytucja zawiera wiele kolizyjnych zapisów, które powodują spory kolejnych prezydentów i rządów o prowadzenie np. polityki zagranicznej.

Problem nie polega na rzekomo niejasnej treści, ale na tym, że kolejni prezydenci: Lech Kaczyński, Andrzej Duda oraz zdaje się obecny prezydent nie chcą przestrzegać rozdziału kompetencji w ustawie zasadniczej. On jest klarowny w zakresie prowadzenia polityki zagranicznej. Konstytucja wskazuje, że tym zajmuje się rząd. Prezydent powinien więc trzymać się polityki ustalonej przez Radę Ministrów, ponadto na rzecz rządu przemawia zapisane w Konstytucji domniemanie kompetencji oraz orzeczenie TK w sprawie słynnego sporu o krzesło pomiędzy poprzednim rządem premiera Tuska i prezydentem Lechem Kaczyńskim — mówi dr Marcin Krzemiński.

Warto byłoby wprowadzić rozdział europejski o relacjach naszego państwa z instytucjami UE. Jego zabrakło z oczywistych względów, konstytucja powstała w 1997 r., a do UE weszliśmy siedem lat później. Warto także doprecyzować zapis, że marszałek Sejmu przejmuje obowiązki prezydenta po opróżnieniu urzędu nie do momentu wyboru nowego prezydenta, lecz do dnia objęcia przez niego urzędu. Chodzi o faktyczny moment rozpoczęcia urzędowania nowego prezydenta.

“Żadną konstytucją nie zadekretujemy dojrzałości i kultury politycznej”
Dr Marcin Krzemiński stwierdza, że prezydenci wywodzący się z PiS nie chcieli i nie chcą widzieć podziału między normami kompetencyjnymi a zadaniami, jakie stoją przed prezydentem. Ekspert zwraca uwagę, że ze sformułowania, że prezydent jest najwyższym przedstawicielem państwa, wcale nie wynikają wprost konkretne uprawnienia. Nie można więc wyprowadzać z ogólnych zapisów czegoś, co nie przysługuje. Zakazuje tego zresztą art. 7 konstytucji, wskazujący, że “organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”.

Moim zdaniem prezydenci Aleksander Kwaśniewski i Bronisław Komorowski lepiej rozumieli zapisy konstytucji. Oczywiście prezydent Komorowski pełnił urząd za rządów swojego zaplecza politycznego, czyli PO, ale prezydent Kwaśniewski, zresztą współtwórca konstytucji z 1997 r., przez kilka lat musiał dogadywać się z rządem AWS i nie było wówczas takich sporów, jakie widzimy w ostatnich latach — podkreśla prawnik.

Poseł PiS pracuje nad nową konstytucją. Chce “uporządkować chaos”

W ocenie konstytucjonalisty z UJ przeciąganie liny między premierem i prezydentem, czego byliśmy i zapewne będziemy świadkami, to bardziej show do pokazania na zewnątrz.

— Spójrzmy choćby na powoływanie ambasadorów. Obie strony są od siebie zależne w tej kwestii, mimo że to formalnie tzw. prerogatywa prezydenta. Rząd nie wyśle ich bez zgody prezydenta, a ten nie będzie miał wpływu na obsadę placówek, nie mając poparcia w rządzie. Wykonywanie większości kompetencji prezydenta uzależniona jest od podpisu premiera, więc panowie są skazani na współpracę. Wracamy więc do kwestii kultury i dojrzałości politycznej, której żadną konstytucją nie za.

Politolożka: widać inspiracje Donaldem Trumpem

O tym, że zapowiedzi nowego prezydenta Karola Nawrockiego mogą pozostać jedynie w sferze dyskusji, mówi także prof. Dorota Piontek, politolożka z UAM w Poznaniu. Zwraca uwagę, że wiele będzie zależało od przyszłej współpracy nowego prezydenta z jego własnym zapleczem, czyli z PiS.

Widać, że Karol Nawrocki inspiruje się USA i prezydentem Trumpem, ale to, czy jego koncepcje zmiany konstytucji wejdą kiedykolwiek w życie, zależy od różnych czynników. Znaczenie będzie miała także sytuacja w samym PiS, kondycja prezesa Jarosława Kaczyńskiego oraz faktyczna chęć wzmocnienia kompetencji prezydenta, do czego nie jestem aż tak bardzo przekonana — mówi prof. Dorota Piontek.

Polska nieobecna na spotkaniu w Waszyngtonie. “To źle wygląda dla nowej administracji prezydenta Nawrockiego”

Zaznacza, że polska konstytucja, pochodząca z końcówki lat 90., zapewne wymagałaby pewnych zmian. Choćby w kontekście uregulowania kompetencji premiera, rządu i prezydenta w zakresie polityki zagranicznej. To jednak wymagałoby szerokiej dyskusji wszystkich liczących się sił politycznych, ale także społeczeństwa, bo przecież konstytucja odnosi się do wszystkich obywateli.

— Mówiąc o zmianie konstytucji, wchodzimy na pewnego rodzaju pole minowe. Trudno stworzyć zapisy, które będą regulowały każdą kwestię. Powinniśmy odwoływać się do kultury politycznej i umiejętności dyskusji pomiędzy poszczególnymi przedstawicielami władzy. Ponadto taka dyskusja o zmianach, jeśli do niej faktycznie dojdzie, wymagałaby uwzględnienia głosu społeczeństwa. Ostatecznie, żeby zmiany w konstytucji weszły w życie, potrzebny byłby szeroki kompromis. W nowym Sejmie, biorąc pod uwagę wszystkie potencjalne uwarunkowania, nawet w przypadku wygranej i chęci PiS, bardzo trudne może być znalezienie tak dużej większości, która przegłosowałaby kluczowe zmiany ustrojowe — podkreśla prof. Dorota Piontek.